Agencja Uzbrojenia poinformowała (19 listopada 2024 r.) o przejęciu przez Zespół Lotniczy JW GROM dwóch kolejnych śmigłowców S-70i Black Hawk (poprzednie dwa egzemplarze przekazano 29 listopada 2023 r.). Dostarczone maszyny zamykają drugi etap umowy, związanej z pozyskaniem czterech następnych wiropłatów dla Wojsk Specjalnych, realizowanej przez Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. (PZL Mielec) będące częścią korporacji Lockheed Martin. Otrzymane płatowce zakontraktowano 15 grudnia 2021 r.
Pierwsza część umowy podpisanej 25 stycznia 2019 r. zawierała dostawę czterech śmigłowców, które przekazano użytkownikowi 20 grudnia tego samego roku. Całkowity koszt pozyskania 8 egzemplarzy Black Hawk (obejmującej również pakiet logistyczny oraz szkoleniowy) zamknął się w kwocie około 1,4 mld zł brutto.
Zakup nowego sprzętu zrealizowany został w ramach pilnej potrzeby operacyjnej (Decyzja Nr 367/MON z dnia 14 września 2015 r.) w sprawie zamówień o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa, dzięki czemu pominięto procedury przetargowe skracając czas jego dostarczenia.
Pozyskane śmigłowce S-70i Black Hawk znacząco zwiększyły potencjał operacyjny Wojsk Specjalnych. Ich zakup wprowadził nową jakość oraz niespotykane dotąd możliwości w realizacji zadań na rzecz jednostek specjalnych ze szczególnym uwzględnieniem operacji prowadzonych w nocy oraz w trudnych warunkach atmosferycznych.
Aktualnie Zespół Lotniczy JW GROM posiada osiem śmigłowców S-70i (pierwotnie zakupionych miało być 10 maszyn: 8 wsparcia operacyjnego oraz 2 do zadań szkolnych oraz dyspozycyjnych). Ich macierzystą bazą jest lotnisko w Mińsku Mazowieckim.
Zespół Lotniczy JW GROM jest jedynym użytkownikiem wiropłatów S-70i w Siłach Zbrojnych RP. Platformę Black Hawk wykorzystuje również Policja (Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA”) w ilości 5 egz. (ostatni z nich przekazany został 8 listopada 2024 r.). Policyjne śmigłowce poza działaniem na rzecz BOA dają możliwość ich wykorzystania do zadań Wojsk Specjalnych.
Dostarczone śmigłowce dla JW GROM wspierają także działania jednostek JW AGAT, JW FORMOZA, JW KOMANDOSÓW, a w nagłych przypadkach (sytuacjach kryzysowych) również służb ratownictwa – niedawna wrześniowa powódź w południowo-zachodniej części Polski w której czynny udział brały trzy maszyny realizujące zadania umacniania wałów przeciwpowodziowych, monitorowania obszarów zalewowych.
21 lipca 2023 r. Agencja Uzbrojenia wydała komunikat o rozpoczęciu negocjacji z PZL Mielec celem pozyskania kolejnej partii S-70i Black Hawk w ilości obejmującej 32 egz. Śmigłowce miałyby wspierać działania wojsk aeromobilnych wchodzących w skład 18 Dywizji Zmechanizowanej na wzór amerykańskiej Combat Aviation Brigade (CAB) współdziałając z niedawno zakupionymi śmigłowcami szturmowymi AH-64E Guardian (Apache).
Aktualnie wiropłaty Zespołu Lotniczego JW GROM współpracują z operatorami jednostek specjalnych państw członkowskich NATO realizując zadania w rejonie wschodniej granicy Polski.
Samodzielny Zespół Lotniczy JW GROM
Pierwszą próbą uniezależnienia się ówczesnej (1990 – 1999 r.) JW 2305 „Grom” (osadzonej w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) od wsparcia lotniczego ze strony wojska oraz policji było pozyskanie przez nią śmigłowca W-3RM Anakonda.
Wiropłat ten został przekazany 103 Pułkowi Lotniczemu Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW (JW 1159) w grudniu 1994 r., po czym w 1998 r. jego płatowiec został poddany stosownym modyfikacjom do standardu W-3SP (Special Forces Unit) i przekazany do wyłącznego użytkowania JW „Grom”.
21 sierpnia 1998 r. śmigłowiec został rozbity podczas ćwiczeń na poligonie „Rembertów”, przekreślając tym samym szansę na kontynuowanie przez jednostkę tworzenia własnego wsparcia lotniczego na prawie dwie dekady.
Zakupione na poczet Wojsk Specjalnych w 2019 r. cztery śmigłowce S-70i Black Hawk pierwszej transzy pozwoliły w końcu JW GROM na sformowanie samodzielnego komponentu powietrznego.
Utworzony wyodrębniony Zespół Lotniczy miał zapewnić jednostce zdolność do niezależnego, natychmiastowego transportu powietrznego operatorów poszczególnych zespołów bojowych, odciążając w znaczący sposób Powietrzną Jednostkę Operacji Specjalnych (PJOS) będącej rozwinięciem 7 Eskadry Działań Specjalnych (7eds).
Wybór platformy Black Hawk dla Wojsk Specjalnych nie był przypadkowy, nowe śmigłowce miały być interoperacyjnie zgodne w zakresie taktyki działania, obsługi technicznej (serwisowania) oraz logistyki (korzystania z zasobów materiałowych) z użytkowanymi przez US Army wiropłatami stacjonującymi na terenie Polski (śmigłowcami rodziny UH/HH/MH-60M Black Hawk).
Co ciekawe już w 1999 r. śmigłowce UH-60 wykorzystywane były do transportu żołnierzy polskiego kontyngentu stabilizującego (operatorów jednostki GROM) w ramach sił KFOR w Kosowie. W tym też roku prowadzone były negocjacje polsko-amerykańskie dotyczące pozyskania kilkunastu używanych śmigłowców Black Hawk dla wojsk aeromobilnych.
Polecamy temat: JET PACK. Latający plecak do zadań specjalnych >>
Przyszli piloci Zespołu Lotniczego JW GROM wywodzący się głównie z 7eds oraz 25BKPow, jeszcze przed podpisaniem finalnej umowy na zakup Black Hawk rozpoczęli w 2018 r. półroczny, intensywny kurs prowadzony przez amerykańskich i polskich (PZL Mielec) instruktorów, zapoznając się z możliwościami jakie ma do zaoferowania nowa platforma. Lotnicy 7eds już wcześniej przechodzili regularne szkolenia specjalistyczne prowadzone przez 6 Dywizjon Działań Specjalnych USAF w Hurlburt Field (Floryda).
Podstawowym zadaniem Zespołu Lotniczego JW GROM jest transport powietrzny – przerzut grup specjalnych w wyznaczony rejon operacyjny, ich infil (desantowanie) oraz exfil (podjęcie) po wykonaniu celu misji z poziomu pokładu śmigłowca po jego przyziemieniu jak i zawisie – technikami HRST (szybkiej liny) oraz SPIE (drabiny linowej).
Poza zasadniczym zadaniem transportu powietrznego Zespół Lotniczy JW GROM realizuje również misje: dalekiego rozpoznania, prowadzenia bojowych lotów poszukiwawczo-ratowniczych CSAR (Combat Search And Rescue) oraz wsparcia ogniowego CAS (Close Air Support).
S-70i Black Hawk – co to za śmigłowiec?
Śmigłowiec UH-60 Black Hawk został skonstruowany przez firmę Sikorsky Aircraft Corp. w ramach programu UTTAS (Utility Tactical Transport Aircraft System) dla nowego wielozadaniowego śmigłowca transportu taktycznego mającego ściśle współpracować z platformą AAH (Advanced Attack Helicopter) AH-64 Apache.
Pierwszy lot prototypu YUH-60 odbył się w grudniu 1974 r. a dostawa pierwszej seryjnej maszyny Black Hawk nastąpiła w październiku 1978 r.
W 2006 r. Sikorsky Aircraft Corp. rozpoczął prace nad eksportowym wariantem Black Hawk-a. Bazą do opracowania nowej odmiany sprawdzonego bojowo śmigłowca został płatowiec UH-60M pozbawiony części wyposażenia zastrzeżonego dla US Army, dzięki czemu możliwa była jego przyszła sprzedaż bez zgody Kongresu Stanów Zjednoczonych (procedury FMS – Foreign Military Sales) w ramach programu DCS – Direct Commercial Sales.
Nowy wariant otrzymał oznaczenie S-70i („i” jak „international”) Black Hawk. Jego produkcję rozpoczęto w 2010 r. w Polskich Zakładach Lotniczych Sp. z o.o. (PZL Mielec) zależnych od 2007 r. od amerykańskiej korporacji Sikorsky Aircraft przejętej w 2015 r. przez koncern Lockheed Martin.
Wszystkie śmigłowce S-70i Black Hawk dostarczone Zespołowi Lotniczemu JW GROM swoim wyposażeniem zbliżone są do oferowanej przez PZL Mielec konfiguracji Advanced Multi Mission (AMM).
Maszyny posiadają:
- kompozytowe łopaty wirnika głównego o wydłużonej cięciwie (większej sile nośnej),
- hamulec wirnika nośnego, system jednoczesnego rozruchu obu
- silników skracający procedurę startu,
- osłony balistyczne foteli załogi,
- oświetlenie zewnętrzne oraz wyświetlacze paneli awioniki przystosowane do pracy z systemem NVG (goglami noktowizyjnymi),
- oświetlenie awaryjne kabiny,
- gniazda montażowe uzbrojenia pokładowego (okna burtowe, krawędzie kabiny transportowej),
- system szybkiego desantu linowego (FRIES) wraz z zewnętrzną wciągarką ratowniczą o nośności 260 kg,
- system asekuracji nożowej w przypadku kontaktu z kablowymi liniami napowietrznymi WSPS / CCS (Wire Strike Protection System / Cable Cutter System),
- planowanie misji z dynamiczną aranżacją mapy sytuacyjnej,
- komunikację w zakresie fal HF / VHF / UHF, urządzenia systemów VOR / DME / ILS,
- platformę inercyjną GPS (EGI) z łącznością satelitarną SATCOM,
- cyfrową awionikę zintegrowaną przez szynę wymiany danych zgodną z ICAO oraz NATO (Mil-Std 1553),
- podkadłubowy hak o nośności 4082kg, instalację paliwową przygotowaną do montażu dodatkowych zbiorników paliwa.
- Ponadto płatowiec S-70i posiada możliwość składania wirnika głównego oraz belki ogonowej, przystosowany jest on do szybkiego transportu drogą powietrzną na pokładach samolotów C-130 Herkules (1 maszyna), C-17 Globmaster III (4 maszyny), C-5 Galaxy (6 maszyn). Czas odtworzenia zdolności śmigłowca do lotu wynosi niecałe 4 godziny.
Dla każdego z 8 śmigłowców Zespołu Lotniczego JW GROM (w ramach zawartego kontraktu) przewidziano dodatkową kwotę ok. 50 mln zł na ich doposażenie w trakcie eksploatacji (przy jednostkowej cenie maszyny na poziomie 75 mln zł).
Założone doposażenie w postaci opcji szybkiego, fabrycznego montażu QIO (Quick Install Options) mają objąć między innymi instalację:
- radaru nawigacyjno – pogodowego z wielobarwnym wyświetlaczem (opcja zrealizowana);
- modułu łączności z pododdziałami naziemnymi ACS (Airborne Communications System) AN/ARC z anteną pracującą w paśmie KF-Ka (opcja zrealizowana);
- systemu zobrazowania EO/IR – głowicy optoelektronicznej przeznaczonej do prowadzenia działań rozpoznawczych, patrolowych oraz bojowych (opcja sugerowana w zależności od potrzeb);
- urządzeń samoobrony aktywnej oraz pasywnej: zestawu HIRSS obniżającego sygnaturę termiczną zabudowanego na wylotach spalin obu silników, odbiorników AN/APR ostrzegających przed opromieniowaniem radiolokacyjnym, systemu aktywnych zakłóceń w paśmie podczerwieni AN/ALQ, systemu zakłóceń biernych AN/ALE z wyrzutnikami flar i dipoli, namiernika kierunku sygnałów ratowniczych (opcje sugerowane – w zależności od potrzeb – wymagana procedura FMS);
- Śmigłowiec S-70i Black Hawk dzięki swojej mocnej i zwartej konstrukcji zapewnia użytkownikowi wyjątkowe możliwości taktyczne. Maszyna posiada zdolność do awaryjnego przyziemienia z prędkością pionową 9,1 m/s (zderzeniową – wypadkową do 11.5 m/s) za sprawą solidnego podwozia (amortyzatorów olejowo-powietrznych o skoku ponad 500 mm, kół zasadniczych o średnicy 660 mm, kółka tylnego rozmiaru 380 mm) oraz kesonów płyty podłogowej kabiny wypełnionej strukturą tzw. „plastra miodu” pochłaniającą znaczną ilość energii uderzenia (niwelowanie przeciążeń wzdłużnych do +20 g, pionowych do +10 g).
Przekładnia główna wirnika nośnego dzięki zastosowaniu elastomerowych łożysk może pracować do 30 minut po utracie smarowania.
Płatowiec S-70i umożliwia lądowanie na zboczu o nachyleniu wzdłużnym (dodatnim) do 15°, nachyleniu wzdłużnym (ujemnym) 6°, poprzecznym 15°.
S-70i tak jak UH-60M wyposażony jest w powielone (trzykrotnie) układy elektryczne, hydrauliczne, sterowania lotem – możliwość kontynuowania lotu na jednym silniku, posiada odporność balistyczną łopat wirnika głównego i ogonowego na poziomie kalibru 23 mm (podłoga oraz burty kabiny do kalibru 7,62 mm – opcjonalne płyty kevlarowe). Posiada system przeciwpożarowy oraz instalację przeciwoblodzeniową (krawędzie łopat wirnika nośnego oraz śmigła ogonowego, szyby frontowe kabiny pilotów, wloty powietrza do silników, odbiorniki ciśnień parametrów lotu).
Śmigło ogonowe odchylone jest od osi płatowca o 20°, dzięki czemu pozyskano dodatkową składową siłę nośną.
Dwuosobowa kabina pilotów zaprojektowana została w systemie Glass Cocpit (zgodną ze standardem UH-60M) z czterema wielofunkcyjnymi wyświetlaczami o wymiarach 203 x 254 mm zapewniającymi realną świadomość sytuacyjną.
Przedział transportowy posiada 12 miejsc siedzących (2 miejsca na stanowiskach operatorów uzbrojenia pokładowego, 10 siedzisk dla żołnierzy desantu). Objętość przedziału jest w stanie zapewnić przewóz 20 osób lub 6 poszkodowanych na noszach. Nośność przedziału pozwala na zabranie ładunku 1447 kg, w kabinie można zainstalować dodatkowy zbiornik paliwa o objętości 740 litrów.
Zespół napędowy S-70i składa się z dwóch silników GE T-700-GE-701D (takiego samego typu jak w UH-60M oraz AH-64E Guardian) o mocy 1471 kW (2000 KM) każdy. Ich moc została obniżona z 1629 kW (2215 KM) w celu zwiększenia ich żywotności, ich integralną częścią są filtry przeciwpyłowe. Silniki wyposażone są w elektroniczny moduł sterowania FADEC.
Śmigłowiec posiada pomocniczą jednostkę napędowo – rozruchową w postaci silnika turbinowego Garrett Sclar T-62T-40-1 będącego źródłem zasilania prądnicy oraz pompy układu hydrauliki.
Parametry taktyczno – techniczne platformy S-70i Black Hawk
- długość całkowita (uwzględniająca wirnik nośny): 19,76 m,
- długość do transportu (po złożeniu łopat i belki ogonowej): 12,60 m,
- długość kadłuba: 15,26 m,
- szerokość kadłuba: 2,36 m,
- wysokość (uwzględniająca śmigło ogonowe): 5,13 m,
- średnica wirnika nośnego: 16,36 m,
- masa własna: 5375 kg,
- maksymalna masa startowa: 9,979 kg,
- dopuszczalna masa startowa: 10659 kg,
- prędkość dopuszczalna: 357 km/h,
- prędkość maksymalna: 296 km/h,
- prędkość przelotowa: 280 km/h,
- maksymalna prędkość wznoszenia: 10,3 m/s,
- pułap praktyczny: 5790 m,
- zasięg (z 11 osobowym desantem): 578 km,
- zasięg z dodatkowymi zbiornikami paliwa (do przebazowania): 2221 km.
- Uzbrojenie płatowców Black Hawk Zespołu Lotniczego GROM obejmuje: karabiny maszynowe Dillon Aero M134D kal. 7,62mm, (okna burtowe) wielkokalibrowe karabiny maszynowe FN Herstal M3M kal. 12,7mm (kabina desantowa).
Wszystkie zakupione śmigłowce przygotowane są do instalacji systemu podwieszeń zewnętrznych ESSS (2 pylony z sumarycznymi czterema punktami mocowań) lub WASP – autorskiego projektu PZL Mielec (2 pylony po jednym punkcie mocowań). Rekonfiguracja płatowca możliwa jest w warunkach polowych – nie wymaga specjalistycznego oprzyrządowania.
Na w/w podwieszeniach S-70i może przenosić szerokie spektrum uzbrojenia w postaci:
- przeciwpancernych pocisków Hellfire – do 16 rakiet (współpraca z platformą Guardian / Apache),
- zasobników z niekierowanymi pociskami rakietowymi kal. 70 mm (pojemności od 7 do 19 pocisków),
- zasobników z karabinami maszynowymi kal. 7,62 / 12,6 mm.
- Poza tym dedykowane pylony ESSS umożliwiają instalację dodatkowych czterech zbiorników paliwa o sumarycznej pojemności 5154 l (dwóch po 1705 l – wewnętrzne punkty mocowań oraz dwóch o objętości 872 l – zewnętrzne punkty mocowań) zwiększających zasięg oraz długotrwałość lotu.
Marcin Kaczmarek (na podstawie materiałów PZL Mielec, Agencji Uzbrojenia)